Chính người miền Trung cũng không giải thích được, tại sao phải có những thức khai vị kia mới là có Tết? Chỉ nhớ ngày bé, thấy ông, bà, cha, mẹ tuy nghèo, vẫn gắng ra chợ mua nắm lá dong, lạng thịt, cân gạo, ít củ quả, lo cho được mấy món truyền thống; trước để dâng cúng tổ tiên, sau để đàn con líu ríu, quây quần quanh mâm cơm tràn đầy hương Tết.
Ngày nay, khi gạo và thịt không còn là những thực phẩm cao cấp nữa, đĩa bánh tét, thịt giầm... vẫn xuất hiện trên bàn thờ, trong mâm cỗ mọi gia đình miền Trung ngày đầu năm mới, như nhịp cầu nối con cháu với tiên tổ, như thông điệp tỏ bày hồn quê, như sợi tình gắn người với người càng thêm bền chặt. Thế nên, người dân quen tằn tiện nơi mưa lắm, nắng nhiều ít tìm đến sự no nê khi ăn Tết; chỉ để cảm nhận cái hồn dân tộc.
Riêng tại Huế, món ăn truyền thống Tết, dù dung dị đến đâu, vẫn là những mỹ vị cao sang; đẹp và thơm ngon không kém các món cung đình nhờ bàn tay chế biến công phu, tinh tế của phụ nữ xứ sông Hương, núi Ngự. Bánh tét xanh thẫm và dậy hương nếp cái nhờ nước cốt lá ngót ngâm gạo, bò bắp giầm nước mắm thái lát mỏng tang như tàu lá màu nâu tươi, ăn kèm những miếng dưa món chua chua, ngọt ngọt, sắc màu tươi thắm ngâm trong thẩu nước trong vắt như hổ phách. Vị chát của chuối, vị chua cay của vả ngâm giấm gừng cùng vị ngọt béo của món ăn ngày Tết làm cho người kém ăn nhất cũng phải ứa nước miếng.
Văn hóa, trong đó có văn hóa ẩm thực, luôn biến thiên, luôn thở chung hơi thở phập phồng thời đại... Tuy vậy, Tết vẫn là dịp văn hóa dân tộc được thể hiện đậm nét, nhiều món sang món quý được phục hồi và phát triển.
Trên mâm cỗ ngày Tết của người dân xứ Huế, bên cạnh đĩa bánh tét, dưa món, nắm tré, bò ngâm màu trầm, bao giờ cũng có chén (bát nhỏ) tôm chua, xinh như một bông hoa, chói chang đỏ như vầng mặt trời mùa xuân ấm áp. Bữa tiệc Tết bên dòng Hương Giang thanh nhã hơn không chỉ nhờ vị ngọt bùi của tôm, vị cay của ớt, hương thơm nồng ấm của riềng, của tỏi, của húng, của ngổ; còn bởi vị chua khẽ khàng của khế xanh, mùi chát phiêu du của chuối, của vả phảng phất toả ra từ món ăn này.
Không giống tôm chua Thanh Hoá, Quảng Nam, Châu Đốc..., tôm chua xứ Huế được bàn tay vén khéo của người phụ nữ Cố đô nêm nấu với cả tâm hồn.
Tỏi thái lát mỏng tang, ớt quả giã nhuyễn, riềng củ và gừng tươi xắt sợi nhỏ dài, ít đường, chút gia vị...; các bà các cô làm cho thực khách thấm thía đến ngây ngất sự pha trộn tuyệt diệu giữa sống và chín; sự hài hoà hoàn hảo giữa ngọt ngào với bùi chát, béo ngậy với chua cay. Trên bàn tiệc Tết, món ăn dân dã mang âm hưởng kỳ lạ như giọng hò văng vẳng từ nơi xa vọng lại, bất chợt nghe được lúc đêm khuya. |
